به گزارش خبرنگار مهر، از سده های دوری که شبخوانها در پیچ و خم کوچه ها، نوید آمدن ماه مهر و مهربانی می دادند،زنان به خانه تکانی می پرداختند و مردان با تلاش بسیار با رو بنشن می خریدند؛ موذنان محل بی هیچ خستگی، به ساعت دل، نوای الله اکبر سر داده و شام و سحر را با اهالی، شریک می شدند.
مشهد، شهر گلدسته ها و منارهای سبز آکنده از عطرینه های سحر و افطار از دیرین، مردمانش را برای مناجات فرا می خواند. پیشخوانی و صلوات، هر خانه ای را گلباران و شادمانی حلول ماه خدا همگان را به وجدی روح انگیز می کشاند.
آیینهای رمضان
چاووشی خوانی سحر، موسیقی دلهای آداب دانی است که با معبودشان، خلوت می کنند. یک پژوهشگر و جامعه شناس در خصوص رسومات ماه رمضان و رویت هلال ماه، می گوید: سالها قبل، در اين آيين افراد منطقه، محله و در شهرها بزرگان شهر به اتفاق يك يا 2 نوحهخوان خوش صدا بر بلندی هاي در منطقه خود ميرفتند و از قبل نقل و شيريني آماده ميكردند. دهلزنها، نقاره زنها و كرنا نوازان نيز به عادت هميشگي خود در محل حضور مييافتند.
محمد حسینی می افزاید: چشمها به آسمان دوخته و پس از آن كه هلال ماه رويت ميشد نوحهخواني كه در جمع بود همه را به فرستادن صلوات دعوت ميكرد و پس از آن شروع به آواز خواندن ميكردند.
اين پژوهشگر ادامه ميدهد: با تقسيم نقل و شيريني بين حاضران، نوازندگان سازهاي كوبهاي يا بادي، سازهاي خود را به صدا در ميآوردند تا تمام روستا ها و منطقه متوجه آمدن اين ماه شوند.
رمضانیه خوانی، آوازهای روحانی و سبزی است که در تمام روستاها و شهرهای خراسان رضوی شنیده شده است. نواهای مرحبا و الوداع نیز از جمله دلنواز ترین صداهایی است که ماه های رمضان در این دیار شنیده است.
سازهای کوبه ای ، بادی وتار و تنبور بنا به بافت فرهنگی و سنتی مناطق،برای بیدار ساختن مومنین در شبهای رمضان کاربردی دلنشین داشته است.
اکرم عمرانی که سالها در روستاهای سرخس معلمی کرده است می گوید:سحرهای ماه رمضان در آن ده کوچکی که من میان طایفه ای بلوچ زندگی می کردم، پیرزنی اهل دل، ساعتها زودتر از دیگران بلند می شد، بر طبلی می کوبید و اهالی را برای فراهم ساختن اسباب سحری بیدار می ساخت.
سنن تاریخی سحری
یک کارشناس تاریخ در کنکاشی از سنن سحری خراسان رضوی می گوید: در آداب سحرخواني افراد خوش صدا بسته به وظيفهاي كه اجدادشان به آنها محول كرده بودند بر حسب تكليف واجب يك يا دو ساعت مانده به اذان، مناجاتي را كه اغلب از اشعار شاعران بزرگ بود بر بام خانههاي خود با نواهايي خوش به اجرا در ميآوردند مردم با اين آوازها بيدار شده و به تدارك سفره سحري ميپرداختند.
علیرضا وحیدی ادامه ميدهد: تعداد آوازخوانها بسته به بزرگي و كوچكي روستا و منطقه تغيير ميكرد به گونهاي كه اگر منطقه وسيعتر بود خوشخوانها به صورت چند نفره به مسجد محله رفته و به نوبت و به صورت تكصدايي يا چندصدايي مناجات سحري رامي خواندند كه البته از آنجا كه اين عمل در گلدستهها رخ ميداد به آن گلدستهخواني ميگفتند و افرادي كه آن را انجام ميدادند گلدستهخوان نام داشتند.
صلوات خوانی، خواندن اشعاری در سحر است که ختم به صلوات است.این گونه، اهالی متوجه نزدیکی اذان شده ، وقت را غنیمت می شمارند.
ماه رمضان که سور میلاد امام حسن مجتبی و سوگ حضرت امیر را با خود دارد،سحر خوانها نیز اشعار خاصی را انتخاب و مردمان می دانستند که امروز عید است یا سوگواری .
نقاره زنان حریم مطهر امام مهربانیها نیز با آن سازهای کوبه ای و شیپورهای قدیمی همچنان است که سنت دیرینه سحر و افطار را برای مجاور و زائر، پاس می دارند.
بهار دلها
محمد مرادی از جامعه شناسان خراسانی ابراز می دارد: در روستاهای قوچان و چناران، نیمه ماه رمضان رسم بوده نوجوانان همراه بزرگتری از سحوری خوانها با کیسه هایی برای جمع آوری انقاق بر در خانه ها رفته و نذورات را بین فقرا تقسیم می کردند.
وی می افزاید: در تمام شهرها و روستاهای خراسان رضوی، زنان با شرکت در جلسات قرآن، هم می آموزند و هم ختم قرآن و تفسیر می کنند.
مرادی ادامه می دهد: صحیفه خوانی، ختم انعام و ختم صلوات نیز از دیگر مراسم معنوی این دیار است که البته مردان نیز از آن مستثنی نیستند و ختم قرآن بعد از افطار در بیشتر مساجد، جریان دارد.
ذكرخواني، دعاخواني، منقبتخواني، مقتلخواني، نيايشخواني، روضهخواني، مديحهسرايي و مرثيهخواني از جمله مراسمی است که از گذشته های دور تا کنون در خراسان رضوی تا پایان ماه رمضان انجام می شده است.
این مراسم در شبهای قدر با شور و حرارت بسیار در تمام محله ها، تکیه ها، حسینیه ها وزینبیه ها اجرا می شود. در فریمان هنوز برخی مردمان بر پشت بامها بر ظروف مسین می کوبند و خفتگان سحر را بیدار می کنند.
مریم رضایی در این باره می گوید: قدیمتر ها هر کس بر حسب توانش چند سیری گوشت می خرید و در ظروف مسین می پخت.
وی می افزاید: خدا بیامرز آق سید حسین همسایه ما با صدای روح انگیزی دعاهای سحر را بر پشت بام خانه می خواند دسته های سینه زنی و زنجیر زنی شبهای احیا هم فراموش نشدنی است.
رضایی بیان می کند: وقتی علم بر فرازدست پهلوانان به قبرستان کهنه می رسد با آن همه گردن آویز سبز و التماسهای دعا بسیار دیدنی و لحظه ای عرفانی است بوی گلابی که بر قبور پاشیده می شود و فاتحه ای که قرائت، همه را به حالتی می رساند که "هان به هوش، مرگ نزدیک و کیسه گناهان سنگین با گلاب عطر آگین رمضان روحمان را شستشو دهیم".
راز و نیاز و مناجات
در سبزوار ماه رمضان به ماه مبارک مشهور است. عباس هاشمی از معلمان بازنشسته سبزواری در خصوص آداب همشهریانش در این ماه می گوید: در قدیم طبالها بدون مزد و مواجب بر بامها رفته نوید ماه رمضان را می دادند.
وی می افزاید: او آرام آرام بر کوی وبرزن راه می رفت و این شعر محلی را می خواند: وَخ پلو بِپِز وَخ پُلوُ بِپِز وَخ کِمِه جوش کو) شروع به سحر خوانی می کرد که مردم سحر نزدیک است و برای روزه داری آماده شوید.
هاشمی ادامه می دهد: روزه داران بعد از سحری به راز و نیاز و مناجات می پرداختند و تا صبح بیدار می ماندند، سپس هر کس مشغول کار خود می شد.
وی می افزاید: بعد از ظهرها، کمی استراحت کرده و مراسم قرآن خوانی در هر محله ای بین همسایه ها انجام می شد به هر خانواده ای هم که سوره "یس "می رسید، باید افطاری می داد.
وی در بخش دیگری از سخنانش می گوید: در روستاهای داور زن، سفره صلوات داریم.زنان با تسبیح به امام زاده می روند و با ذکر دعا صلوات می قرستند.ملا باجی ها هم اشکالات قرآن خوانی بقیه را می گیرند.
وی ادامه می دهد: رسم است بزرگترها به کوچکترها افطاری بدهند حلیم و شوربا از غذاهای محلی و قدیمی ماست.
وی در پایان یادآور می شود: روز عید هم در مصلی و محل عیدگاه نماز می خوانیم و نقل و شیرنی پخش می کنیم برای مردگان طلب مغفرت داریم و خلاصه این که 270 حسینیه و مسجد در سبزوار مراسم مذهبی ماه مبارک را انجام می دهند و مردم با قلبشان رمضان را در آغوش می کشند.
گزارش : عزت خیابانی
نظر شما