خبرگزاری مهر، گروه استانها - محمد حسین عابدی: ۲۵۰ کیلومتر دورتر از مرکز شهرستان شاهرود بخش خارتوران و احمدآباد در بی ارجمند وجود دارد که روزگاری محصولات کشاورزی آن سرآمد و نمونه کل استان سمنان بود اما حالا روستاهای این منطقه عضاً با تانکر آبرسانی میشوند چون مردم حتی آب خوردن هم ندارند.
وضعیت آنقدر در منطقه خارتوران متفاوت با دیگر نقاط است که یک شهروند یکی از شهرهای حتی داخل استان سمنان تصاویر مشابه آن را شاید در خصوص سیستان و بلوچستان دیده باشد و کسی باور ندارد که این تصاویر همین ۲۰۰، ۳۰۰ کیلومتری ما عکاسی شده است.
محرومیت سبب خالی شدن روستاها شده تا جایی که برخی روستاهای منطقه اسب کشان جمعیتشان به ۱۰ نفر هم نمیرسد. سالهاست که این منطقه روی خوش زندگی را ندیده و حتی امکانات اولیه زیستن هم در آن کمیاب شده است. شاید باور این موضوع برای یک شهروند سمنانی سخت باشد که روستاهایی در منطقه بی ارجمند قرار دارند که هفته یک بار مردم باید با دبه برای خوردن و آشامیدن و غذا پختنشان آب را از تانکرهای سیار دریافت کنند مردمی که در بدترین وضعیت بهداشتی قرار دارند.
محرومیت و ایستگاهی برای عکاسی!
یک مقیم بخش خارتوران که زمانی در شورای اسلامی یکی از روستاهای بی ارجمند هم بود در گفتگو با خبرنگار مهر، میگوید: در سالهای اخیر مناطق محروم بی ارجمند به ایستگاهی برای عکاسی مسئولان و نمایندگان مجلس و حتی نامزدهای نتخابات تبدیل شده تا عکسهای تاثیرگذار بگیرند و نشان بدهند که اهل محرومیت زدایی هستند اما در عمل هیچ اقدامی برای مردم منطقه نشده است.
رضا کریمی با بیان اینکه عموم مردم و اعضای شورا و دهیاران بر این عقیده هستند که این منطقه رها شده و صحبت درباره آن معنی ندارد، تاکید کرد: مردم حتی فایدهای در اعلام مشکلات هم نمیبینند چون در سالهای اخیر گوشی برای شنیدن مشکلات مردم نبوده است.
وی ادامه میدهد: این وضعیت محرومیت دقیقاً در منطقهای قرار دارد که زیست کره توران تنها زیستگاه زادآور یوزپلنگ آسیایی در دنیا و سرنگتی آفریقا با میلیاردها دلار ذخایر ژنتیکی و همچنین گونههای نادر جانوری مانند گورخر آسیایی در چند متری آنان قرار دارد و سهم آنها از این زیست کره صفر است.
این اهل منطقه بی ارجمند همچنین میگوید: سابقاً مردم منطقه خارتوران به واسطه وجود برخی معادن ارتزاق چندگانه داشتند روزگارشان را در کنار کشاورزی و دامپروری از معادن میگذراندند بعد از منطقه حفاظت شده توران این امکان نیز از آنها اخذ شد و در مقابل هیچ چیزی به آنها داده نشد تا یک منبع درآمد دیگر مردم منطقه از بین برود.
هیچ انتفاعی وجود ندارد
کریمی با بیان اینکه امروز قانون انتقاع برای معادن وجود دارد و معادن چون منطقهای را اشغال میکنند میبایست حقی به مردم منطقه بدهند اما محیط زیست سالها است که هزاران هکتار زمین ما را صاحب شده و هیچ انتفاعی به جای آن به ما نداده است هر چند ما افتخار میکنیم که تنها زیستگاه یوز هستیم اما حقش نبود در ازای این صدها هزار هکتار زمینی که مردم گرفته شده یک کارگاه در این سی سال اخیر در بی ارجمند احداث میشد که جوانان ما سر کار بروند؟
وی با بیان اینکه بی ارجمند برای مدیریت کلان استان سمنان مانند بچه سر راهی است و در تمام سه دهه اخیر تمام دولتها از اصولگرا تا اصلاح طلب با ما همین رفتار شده است، ابراز کرد: دل آدم آنجا می سوزد که روزگاری این منطقه بخش مهمی از تولید ناخالص ملی استان را تأمین میکرد و حالا که با مشکل روبرو شده باید دور انداخته شود.
رضا درست میگوید حتی مردم، موثران، اهالی، اعضای شوراها و… راضی به مصاحبه هم نمیشوند و این مورد نادری است که نشان از حس نادیده گرفته شدن دارد. یک کارشناس آب که اتفاقاً او هم اهل بی ارجمند است در گفتگو با خبرنگار مهر، میگوید: بی ارجمند مانند وسط یک لگن است به این معنی که شما هرکجای لگن آب بریزید در مرکز آن قرار میگیرد و اساساً نامش رویش است بیار جمند یعنی سرزمین چاههای جوشان و این یعنی زمانی این منطقه پنبه، تنباکو و برنج استان سمنان را تأمین میکرد.
کمبود شدید آب
محمد رضا باقری با بیان اینکه نهضت چاه کنی و تولید بی برنامه گندم در ابتدای انقلاب بزرگترین اثر خود را در منطقه خارتوران گذاشت جایی که منطقهای که در آن پنبه و برنج کشت میشد حالا آب خوردن هم ندارد و روز به روز جمعیتش را از دست میدهد، تاکید میکند: زمانی بی ارجمند چهار هزار جمعیت داشت که مرکز شهرستان شاهرود ۳۰ هزار نفر تجاوز نمیکرد حالا همان میزان جمعیت در این بخش زندگی میکنند با این تفاوت که جمعیت مرکز شهرستان شاهرود امروز به ۲۰۰ هزار نفر رسیده و این نشان میدهد که رشد جمعیت در منطقه بی ارجمند حتی منفی بوده است.
وی با بیان اینکه عمق چاههای کشاورزی بی ارجمند از ۷۵ متر در دهه ۷۰ به ۳۵۰ متر در دهه ۱۴۰۰ رسیده است و تازه این در حالی است که اصلاً در این عمق هم هنوز احتمال رسیدن به آن قطعی نیست، تاکید کرد: تجربه همین سالهای اخیر نشان میدهد که از سه چاه عمیق حفاری شده خارتوران تنها یکی به آب رسیده است و این نشان از افت منابع آبی در بی ارجمند میدهد و با ادامه این روند تا چند سال دیگر بی ارجمند جمعیتی ندارد.
برنامههای بسیاری برای محرومیت زدایی از بی ارجمند برنامهریزی شد اما هیچکدام در زندگی مردم هیچ اثری نگذاشت برای مثال یکی از بنیادهای معروف چندی قبل به شاهرود اومد و حتی فردی را به عنوان نماینده خود در موضوع محرومیت زدایی در این منطقه معرفی کرد آن فرد به واسطه نزدیکی با سیاسیون حالا رئیس یکی از نهادهای هنری شهرستان است و حتی اندازه یک آجر تأثیر در زندگی مردم منطقه بی ارجمند نگذاشت.
مردم هنوز امیدوارند
مشاهدات خبرنگار مهر نشان میدهد در سالهای اخیر سیج مستضعفین و همچنین گروههای جهادی و محرومیت زدایی توانستند اقداماتی را روستا به روستا انجام دهند برای مثال قنوات این منطقه لایروبی شده و منابع آبی محدود برای مردم تهیه شده است اما همه اینها کافی نیست و مردم هنوز امیدوار به طرحهای محرومیت زدایی هستند.
منطقه بی ارجمند نیازمند درمان است و این موضوعی است که هیچکس به آن توجهی ندارد برای مثال هیچ برنامهای برای توسعه غیر از کشاورزی و دامداری در این منطقه دیده نشده است و محدود روستاهایی مانند رضا آباد و قلعه بالا توانستند با ظرفیتهای شخصی به صورت تک استثناها در زمینه گردشگری اقداماتی را صورت بدهند اما همه این موارد به صورت موردی بوده و هیچ طرح یکپارچه برای تحول در بی ارجمند وجود ندارد یا اگر هم وجود دارد روی کاغذ بوده و عملی نشده است.
تحقیقات خبرنگار مهر و گفتگو با صاحب نظران نشان میدهد یکی از مهمترین دلایل این موضوع آن است که مزیت شناسی و برنامهریزی در منطقه صورت نگرفته است و همچنان در برنامهریزیها بی ارجمند قطب کشاورزی محسوب میشود همانطور که ۵۰ سال پیش بود در حالی که در این ۵۰ سال همه چیز تفاوت کرده حالا مهمترین رکن کشاورزی یعنی آب اصلاً در منطقه وجود ندارد اما کماکان و مصرانه و به شکل لجبازانهای طرحهای توسعه بی ارجمند مبتنی بر کشاورزی است در صورتی که مثلاً از طرحهای مبتنی بر گردشگری غفلت میشود.
مزیت شناسی نداریم
یکی از موثران بی ارجمند در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه یکی از راههای علاج بی ارجمند و برون رفت از این وضعیت آن است که داشتهها و ظرفیتها و مزیتهای اقتصادی منطقه را باز تعریف کنیم، گفت: این موضوع باید روستا به روستا و منطقه به منطقه انجام شود تا بتوانیم نقشه درستی از ظرفیتهای اقتصادی منطقه داشته باشیم.
حسن باقری بیان میکند: اگر مزیت یک منطقه کشت بادام محسوب میشود فقط باید توسعه تک محوری بر روی این کشت انجام شود و اگر مزیت روستای دیگر گردشگری است بایست همه برنامهریزیها حول همان محور انجام شود و چاره دیگری جز این برای منطقه وجود ندارد.
وی میافزاید: از سوی دیگر آنچه که میتواند این منطقه را نجات دهد اتصال آن به شبکه بازارهای الکترونیک روستایی و توسعه مشاغل خانگی به صورت آنلاین است زیرا محصولات تولیدی منطقه با هزار مشقت و سختی در نهایت مشتری ندارند و در نتیجه بزرگترین مشکل بی ارجمند فروش است و نه تولید؛ این منطقه اصلاً توان توسعه همه جانبه را از دست داده این نتیجه حکمرانی اشتباه دولتیها در ۴۰ سال اخیر است.
آثار حکمرانی اشتباه
بی ارجمند در سالهای اخیر دچار حکمرانی اشتباه شده است و این امر هم ظرفیتهای منطقه را سوزانده و هم نتوانسته توسعه درستی به منطقه بیاورد. شگفت آور اینجا است که اگر همین حالا مشکل آب بی ارجمند برای همیشه رفع شود و ما آب پایداری هم در منطقه داشته باشیم بازهم این منطقه روی خوش توسعه را نمی بیند زیرا حکمرانی مسئولان ما در قبال این منطقه به کل اشتباه است.
برای مثال به جای توسعه گردشگری و کشاورزی در منطقه، وعده تاسیس شرکت سیمان در ازای دریافت چند رای برای مجلس شورای اسلامی به مردم بیچاره منطقه داده شد و نتیجه این توسعه بدون مزیت سنجی و امکان سنجی درست آن شده که ۱۸ سال است کارخانه سیمان این منطقه رها شده و به نتیجه هم نخواهد رسید و آنطور که مشاهده میشود اگر ۱۸ سال دیگر هم بگذرد این کارخانه راه اندازی نمیشود.
عجیب اینکه بی ارجمند چهرههای ملی فراوانی دارد برای مثال این مردم ۱۶ سال در نهاد ریاست جمهوری نماینده داشتند اما چه تحولی در منطقه رخ داده است؟ از طرح جامع توسعه روستایی بی ارجمند که سه سال قبل بخشدار آن از تهیه طرح خبر داد چه خبر است؟ آیا این طرحها اجرا شد؟ کدام طرح جامعه گردشگری برای منطقه بی ارجمند نوشته شده است؟ اینها همه سوالاتی هستند که مسئولان به آنها پاسخی ندادهاند و تلاش میکنیم به دلیل طولانی شدن گزارش، در نوشتارهای بعدی به آن بپردازیم.
نظر شما