«تعدد آزمون»، راهکاری برای مدیریت اضطراب کنکور

به گزارش خبرگزاری مهر، سید جلال موسوی، به تحلیل وضعیت موجود کنکور و طرح‌های تحولی شورای عالی انقلاب فرهنگی پرداخت و با اشاره به آمار رضایت دانش‌آموزان و والدین از معلم‌ها، که در حدود ۵۰ درصد تخمین زده می‌شود، یکی از عوامل اصلی این دلزدگی را «دلزدگی از فرایند آزمون» و «تبلیغات گسترده کنکور» دانست.

وی، برای مدیریت اضطراب ناشی از آزمون سراسری، راهکار «تعدد آزمون» (برگزاری چندباره آزمون در طول سال) را مطرح کرد تا فشار ناشی از سرنوشت‌ساز بودن آزمون یک‌روزه کاهش یابد. علاوه بر این، راهکار مدیریت ظرفیت پذیرش در رشته‌های پرمتقاضی و افزایش ظرفیت در رشته‌هایی با بازار اشتغال مناسب، به‌عنوان تدبیری کلیدی برای ساماندهی و کاهش استرس دانش‌آموزان ذکر شد.

یکی از مباحث محوری که در این گفت‌وگو مطرح شد، بحث تأثیر تفاوت سطح مدارس دولتی و غیردولتی بر معدل و، در نتیجه، بی‌عدالتی در کنکور بود. موسوی، ضمن تأیید اهمیت این موضوع در هر دو حوزه معدل و کنکور، به آمارهای رسمی وزارت آموزش و پرورش استناد کرد که نتایج قابل‌تأملی را نشان می‌دهد. بر اساس داده‌های واقعی، دو سال پس از تأثیر قطعی مصوبه، استان‌های محروم در میزان قبولی مبتنی بر سابقه تحصیلی، موفقیت بالاتری کسب کرده‌اند.

وی دلیل این موفقیت را در رویکرد آموزشی مدارس دولتی جست‌وجو کرد: «معلم‌هایی که از دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه دبیری شهید رجایی فارغ‌التحصیل می‌شوند، مبتنی بر نکات تشریحی آموزش می‌بینند و فرایند آموزشی در مدارس دولتی نیز تشریحی است.» این در حالی است که مدارس دولتی، طبق آئین‌نامه‌ها، حق ندارند آموزش تست‌زنی بدهند، زیرا هدف نظام تعلیم و تربیت، آموزش تست نیست.

دبیر ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی، ریشه اصلی مشکل را در پارادوکس میان نوع آموزش و نوع ارزشیابی دانست و تأکید کرد: من آموزش تشریحی می‌دهم، اما زمانی که می‌خواهم ورود به دانشگاه را مشخص کنم، آزمون تستی می‌گیرم. این تضاد، دانش‌آموز مدرسه دولتی را مجبور می‌کند برای یادگیری مهارت تست، هزینه کند و به مؤسسات خصوصی مراجعه نماید؛ امری که به نفع مدارس غیرانتفاعی است که عموماً کلاس‌های فوق‌العاده و تست برگزار می‌کنند و دانش‌آموزان توانمندتر مالی می‌توانند به‌راحتی از پس هزینه‌های کلاس‌های کنکور برآیند.

موسوی تصریح کرد: اگر آمارهای وزارت آموزش و پرورش نشان می‌دهد که استان‌های محروم، بعد از تأثیر قطعی، درصد قبولی‌شان بیشتر شده، دلیلش این است که مدارس دولتی آموزش کلاس‌های کنکور به‌صورت تست را ندارند.

وی با نقل خاطره‌ای از نشست با اساتید دانشگاه‌های معتبر کشور (تهران، شریف، امیرکبیر و شهید بهشتی)، پرده از یک معضل جدی در نظام آموزش عالی برداشت. وی اظهار داشت: یکی از اساتید دانشگاه معروف ما بیان می‌کرد ورودی‌های ما هر سال ضعیف‌تر می‌شوند. ما الان مجبوریم درس‌های دبیرستان را دوباره به دانش‌آموزان ترم اول یاد بدهیم. این ضعف علمی در حالی است که دانش‌آموزان امروز تلاش مضاعفی برای کنکور دارند. دلیل این پدیده، در ذات آزمون‌های تستی نهفته است.

موسوی، با ذکر مثالی از یک معلم فیزیک کنکور، توضیح داد: یک سوال فیزیک که حل تشریحی آن ۱۲ دقیقه زمان می‌برد (در حالی که دانش‌آموز در کنکور حدود یک دقیقه وقت دارد)، با استفاده از یک «نکته تستی» خاص، در کمتر از ۳۰ ثانیه، بدون نیاز به فهم عمیق مبحث، به جواب می‌رسد.

وی در رادیو گفتگو افزود: دانش‌آموز به‌جای این‌که سرفصل را بخواند، تست یاد می‌گیرد که بتواند تست بهتر بزند. اصلاً مقصر دانش‌آموز نیست؛ دانش‌آموز کار منطقی را انجام می‌دهد.

موسوی در ادامه، سیاست‌گذار را مقصر اصلی دانست که محتوایی را ملاک آزمون قرار داده است که نه به درد دانشگاه می‌خورد و نه به درد زندگی دانش‌آموز. دانشجویان ترم سوم نیز در جلسات تأیید کرده‌اند که نکات تستی که برای قبولی در کنکور آموخته‌اند، هم «به‌شدت فرّار» است و هم «کاربردی» در نظام آموزش عالی ندارد.

دبیر ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی، به فلسفه حذف دروس عمومی از کنکور تستی اشاره کرد و هدف آن را مقابله با آموزش مهارت‌های تستی، به‌جای یادگیری واقعی، دانست.

وی با ذکر مثال‌هایی نشان داد که دانش‌آموزان و دانشجویان در نوشتن یک درخواست ساده یا روخوانی و ترجمه متون عربی و انگلیسی ناتوان هستند.

در نمونه‌ای جالب، یک تست دینی سال ۱۳۹۹۱۴۰۰ به یک روحانی داده شد و وی پس از بررسی، عنوان کرد: من هر چهار گزینه را درست می‌بینم. این نشان می‌دهد که آزمون‌های تستی دینی، نه‌تنها دین بچه‌ها را قوی نمی‌کردند، بلکه چارچوب‌های غلطی برای ارزشیابی محتوای عمیق دینی ایجاد کرده بودند.

دبیر ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی، در پاسخ به پرسش نهایی درباره چشم‌انداز کنکور در دهه آینده، بر اساس تخصص خود در علوم تربیتی، تأکید کرد: «ما باید از حالت ارزشیابی تستی و کمی خارج شویم و به طرف ارزشیابی کیفی برویم.

وی الگوی کشورهای موفق در نظام آموزشی، نظیر فنلاند و کشورهای اروپایی و آمریکایی، را راهکار رسیدن به این هدف دانست. این تحول نیازمند حرکت به‌سوی «سیستم ارزشیابی غیرمتمرکز» است؛ به این معنا که نظام آموزش عالی باید به استقلالی برسد که بتواند ورودی خود را به‌درستی مشخص کند و هویت و استقلال لازم به نظام‌های آموزشی و عالی داده شود.

موسوی در مصاحبه با رادیو گفتگو، تصریح کرد: ما باید به طرف آزمون تشریحی برویم و آزمون تستی را حذف کنیم. اگر بخواهیم بلندمدت بچه‌های ما قوی شوند و تحصیلشان به درد زندگی، کار و ادامه تحصیلشان بخورد، باید آزمون تستی را حذف کنیم و به‌جایش آزمون تشریحی را نهادینه کنیم.

وی ابراز امیدواری کرد: امیدواریم این نظام ارزشیابی جدید، به نفع دانش‌آموزان، والدین، نظام آموزشی و نهایتاً کشورمان باشد.